Wind en water houden koe koel op hete dagen

Als de zon hoog aan de hemel staat en de temperatuur oploopt tot boven de 30 graden, is iedere veehouder zich ervan bewust dat koeien last hebben van de warmte. Maar velen onderschatten hittestress op de dagen die mensen als aangenaam ervaren. Koeien kunnen al last hebben van de warmte bij een temperatuur van 20 graden Celsius met een luchtvochtigheid van 60 procent. Een duidelijk signaal voor beginnende hittestress is een verhoogde ademhalingssnelheid. Bij voor koeien aangename temperaturen ligt die tussen de tien en dertig ademhalingen per minuut. Maar deze loopt één op één op met de mate van hittestress. Koeien zweten wel, maar het vermogen om via de verdamping van vocht hun lichaam te koelen is veel beperkter dan bij mensen. De meeste warmte raken koeien kwijt via de uitademing van vochtige lucht. Ook als koeien minder liggen kan dat een eerste signaal zijn van hittestress. Het lichaamsoppervlak dat in contact staat met koelende lucht is groter bij een staande koe dan bij een liggende. Koeien gaan staan om warmte te kwijt te raken.

Bij het beoordelen van het gedrag van een koppel koeien is het goed om te bedenken dat de ene koe beter tegen de warmte kan dan de andere. Hoogproductieve koeien hebben bijvoorbeeld een actievere stofwisseling en een hogere bloedcirculatie dan laagproductieve koeien. Daardoor produceren ze veel meer warmte, die ze ook weer kwijt moeten. Vergelijk het maar met het verschil tussen een marathon lopen of een rondje rustig wandelen. Oudere koeien hebben eerder last van hittestress dan vaarzen. En dieren zijn gevoeliger voor hitte als ze niet helemaal fit zijn. Daarnaast zijn er individuele verschillen tussen dieren. Als het merendeel van de koeien in een stal ogenschijnlijk nergens last van heeft, maar een klein aantal vertoont wel symptomen van hittestress, dan is het dus wel degelijk zinvol om maatregelen te nemen. Daarbij is het ook goed om te bedenken dat ook droge, hoogdrachtige koeien veel last kunnen hebben van de warmte, net als jonge kalveren, zeker als ze zijn gehuisvest in iglo’s die in de zon staan.

Een zevendaagse hittestressvoorspelling is te raadplegen via www.hittestresscheck.nl. Als je weet dat er een hete periode aankomt, kun je al beginnen met preventieve maatregelen, zoals koeien ’s nachts weiden, de waterbakken dagelijks schoonmaken en het rantsoen aanpassen. Daardoor zijn de dieren goed voorbereid als de hitte toeslaat en komen ze de zware periode beter door. Je denkt bij het nemen van maatregelen tegen hittestress snel aan extra investeringen in de stal. Maar daarbij vergeten we wel eens te kijken naar simpele oplossingen, zoals het schoonmaken van windbreekgaas, het tijdig aanzetten van ventilatoren of het checken van de waterbakken. Hittestresspreventie begint met het op orde brengen van basisvoorzieningen. Als aanvulling op alle basisvoorwaarden kunnen ventilatoren en vernevelaars helpen om het stalklimaat op warme dagen te verbeteren.

Al het water dat koeien verdampen om af te koelen, moet worden aangevuld en koud water drinken helpt koeien ook om warmte kwijt te raken. Hoogproductieve koeien kunnen op warme dagen wel 200 liter water drinken. Daarbij drinkt een koe met een snelheid van zo’n 20 liter per minuut. Om meerdere koeien tegelijk onbelemmerd uit een waterbak te laten drinken is dus ook een flinke aanvoercapaciteit nodig. Regelmatig wordt drinkwater voor de koeien eerst door de voorkoeler geleid. Lauw water drinken de dieren in de winter graag. Maar bij warm weer hebben ze meer baat bij koud water.

Omdat verdamping warmte onttrekt, is water een effectief middel om te koelen. Dat kan op twee manieren. De eerste manier is het creëren van een mist van waterdruppeltjes boven in de stal via een ringleiding met verstuivers of verstuivers op ventilatoren. Hiermee kan de temperatuur van de stallucht direct met vijf tot acht graden worden verlaagd. Daarbij is het wel van belang om de luchtvochtigheid goed in de gaten te houden. Als de mist snel verdampt, wordt de stal niet nat. Maar bij een hogere luchtvochtigheid breng je met dit systeem extra vocht in de stal, wat er juist voor kan zorgen dat koeien hun warmte minder goed kwijt kunnen. Koeien natmaken functioneert het beste op plaatsen in de stal waar de koeien sowieso een belangrijk deel van hun tijd doorbrengen, bijvoorbeeld achter het voerhek of in de wachtruimte.

Download de leaflet ‘Tips bij hittestress’ om te kijken wat u kunt doen om hittestress te voorkomen.

Dit artikel is een samenvatting van een artikel dat eerder in Veeteelt is verschenen en gebaseerd op bronnen van Royal GD en DLV Advies